Polityka europejska z perspektywy Republiki Czeskiej

Jednym z obszarów, w którym wpływ polityki tożsamości jest szczególnie wyraźny jest stosunek Czech do przyjęcia euro i ratyfikacji traktatu konstytucyjnego. Kwestie te stały się bardzo kontrowersyjne, a różne perspektywy ideologiczne ścierają się tu kształtując dyskurs wokół członkostwa naszego kraju w UE.

Tradycyjnie siły konserwatywne w Czechach były szczególnie sceptyczne wobec dalszej integracji i opowiadały się za ostrożnym podejściem, które chroniłoby suwerenność narodową i tradycyjne wartości. Ponieważ Republika Czeska porusza się w złożonym środowisku politycznym, ważne jest, aby zdawać sobie sprawę z wieloaspektowego charakteru wyzwań, przed którymi stoi. Dynamika polityki tożsamości w UE i Republice Czeskiej wprowadziła nowy wymiar złożoności, co wymaga starannego rozważenia i przemyślenia, gdy idzie o rzeczywiste kształtowanie polityki na szczeblu krajowym. Równoważenie potrzeby rozwoju gospodarczego i integracji z zachowaniem wartości narodowych i suwerenności jest szczególnie trudnym zadaniem, które wymaga przede wszystkim otwartego dialogu ze strony wszystkich zainteresowanych stron, czego niestety często brakowało.

Wpływ UE na regionalizację w Republice Czeskiej był ograniczony i wysoce ambiwalentny, a potencjał większej regionalizacji aktualizował się wraz ze zmieniającym się układem sił politycznych i zmieniającymi się preferencjami kluczowych aktorów politycznych w kraju[3]. Co więcej, wewnątrzczeska perspektywa jest kluczowa dla zrozumienia polityki europejskiej, ponieważ polityczne i kulturowe skłonności czeskich wyborców, by identyfikować się jako przynależący do Europy zachodniej znacząco wpłynęły na postrzeganie przez nich członkostwa w UE i ich wybory polityczne[4].

W niniejszym artykule zbadamy, w jaki sposób różne aspekty członkostwa wpływają na czeskie postawy wobec integracji europejskiej. Zbadamy również, w jaki sposób polityczno-kulturowe skłonności czeskich wyborców znajdują odzwierciedlenie w ich postrzeganiu UE i w podejmowanych przez nich decyzjach politycznych. Moim celem jest zaproponowanie głębszego zrozumienia złożonych wyzwań i możliwości związanych z członkostwem Republiki Czeskiej w UE.

 

1. Kontekst historyczny

Analizując politykę UE z perspektywy Czech, nie możemy zapominać o ich ogólnym rozwoju historycznym i drodze do członkostwa we wspólnocie. Celem tej części artykułu jest przedstawienie mapy politycznej Republiki Czeskiej przed przystąpieniem do UE, jej drogi do członkostwa oraz późniejszego wpływu członkostwa w UE na czeską politykę.

Na początku XX wieku Czechosłowacja wyłoniła się jako niepodległe państwo po rozpadzie Austro-Węgier. Kraj stanął w obliczu wielu wyzwań, w tym niestabilności politycznej i wyzwań gospodarczych. W okresie międzywojennym Czechosłowacja przyjęła demokratyczny system parlamentarny i stała się jedną z niewielu stabilnych demokracji w Europie Środkowej. Jednak nawet ten okres nie był pozbawiony napięć politycznych i podziałów ekonomicznych, które ostatecznie przyczyniły się do rozpadu kraju w 1993 roku. W 1989 r. Aksamitna Rewolucja, prowadzona przez Forum Obywatelskie kierowane przez Václava Havla, położyła kres komunistycznym rządom w Czechosłowacji, wyznaczając początek nowej ery w czeskiej polityce. W zasadzie przygotowano grunt pod drogę kraju do członkostwa w UE.

1.1 Okres poprzedzający przystąpienie

Możliwość przyszłego członkostwa w tego typu ponadnarodowym gigancie nie była w Czechach lekceważona – w 1995 r. powołano Rządowy Komitet Integracji Europejskiej wraz z jego roboczą komisją. W 1996 r. Republika Czeska zrobiła istotny krok w kierunku wzmocnienia swoich więzi z UE, podpisując umowę stowarzyszeniową. Czechy zdawały sobie sprawę z korzyści, jakie może przynieść członkostwo w UE i wkroczyły na trudną ścieżkę negocjacji akcesyjnych. Negocjacje, które rozpoczęły się wkrótce po podpisaniu umowy stowarzyszeniowej, koncentrowały się na kluczowych kwestiach, takich jak reformy gospodarcze, prawa człowieka i dostosowanie do standardów UE.

Republika Czeska uznała, że potrzebne są kompleksowe reformy gospodarcze, aby dostosować się do dynamicznego i wzajemnie powiązanego rynku UE. Obejmowały one usprawnienie przepisów, poprawę konkurencyjności i dostosowanie polityki gospodarczej do nadrzędnych celów UE. Warto w tym miejscu zauważyć, że program ten był zgodny z programem czeskiej konserwatywnej prawicy, która w tym samym czasie rozpoczęła radykalne reformy prorynkowe.

Wspomniany wyżej Komitet został przekształcony w Radę Rządu ds. Integracji Europejskiej w 2001 r., a od 2003 r. jest znany jako Komitet ds. Unii Europejskiej. W czasie trwania negocjacji akcesyjnych Czechy ciężko pracowały też nad wzmocnieniem ram prawnych i zapewnieniem ich zgodności ze standardami UE w sferach takich jak wolność słowa, równość i niedyskryminacja, kwestiach które poprzedni reżim odrzucał i za które karał. Co więcej, Republika Czeska uznała, że harmonizacja jej ustawodawstwa ze standardami UE była kluczowym krokiem w kierunku udanego członkostwa w UE. W praktyce oznaczało to staranny przegląd istniejących przepisów, zmianę tam, gdzie było to konieczne i wprowadzenie nowych przepisów, gdy zidentyfikowano niedociągnięcia, z pomocą instytucji europejskich.

W dniu 1 maja 2004 r. Republika Czeska, wraz z dziewięcioma innymi krajami, oficjalnie stała się członkiem UE. Ten kamień milowy stanowił kulminację lat pracy i symbolizował integrację kraju ze Wspólnotą Europejską. Jako członek UE, Republika Czeska przyjęła przepisy i regulacje europejskie oraz dostosowała swoje ustawodawstwo do standardów Unii. To dostosowanie wzmocniło nie tylko instytucje demokratyczne, rządy prawa i ochronę praw człowieka, ale także choćby politykę bezpieczeństwa. Przystąpienie do UE może być zatem postrzegane, nie tylko przez czeską prawicę, jako zasłużony „powrót na Zachód”. W referendum akcesyjnym 77% uczestniczących głosowało za, co jest wynikiem podobnym do polskiego. Zdecydowana większość wyborców prawicowej ODS poparła akcesję, choć jej były przewodniczący i założyciel, a następnie nowo wybrany prezydent Václav Klaus wymijająco odmówił odpowiedzi na pytanie, jak głosował w referendum.

 

2. Polityki Unii Europejskiej i ich wpływ na Republikę Czeską

Chociaż członkostwo w UE niewątpliwie przyniosło Republice Czeskiej korzyści gospodarcze, takie jak lepszy dostęp do jednolitego rynku UE, zwiększone bezpośrednie inwestycje zagraniczne i trwały wzrost PKB na mieszkańca, ważne jest, aby wziąć pod uwagę również negatywne aspekty przystąpienia do tej organizacji.

2.1 Negatywne aspekty członkostwa

Przystąpienie Czech do UE przyniosło ze sobą istotne zmiany, z których część można uznać za negatywne. Republika Czeska musiała dostosować się do polityki gospodarczej i prawodawstwa UE, co doprowadziło do utraty pewnego stopnia suwerenności w podejmowaniu decyzji gospodarczych. Może to być szczególnie problematyczne, gdy interesy krajowe nie pokrywają się z dyrektywami UE. Ponadto, o ile otwarcie rynków przyniosło korzyści wielu branżom, firmy z niektórych sektorów krajowej gospodarki musiały zmagać się z konkurencją ze strony większych firm europejskich.

Kolejnym problemem jest swobodny przepływ osób, który doprowadził do wzrostu imigracji (i emigracji). Mobilność ta ma swoje zalety, ale może także powodować drenaż mózgów zmierzających w stronę Europy Zachodniej oraz presję na systemy socjalne i rynek pracy. Polityka rolna UE miała również znaczny wpływ na czeski sektor rolny. Chociaż dotacje unijne przynoszą korzyści, to drobni rolnicy mogą mieć trudności ze spełnieniem surowych norm UE, co może prowadzić do upadku niektórych form tradycyjnej działalności w tym sektorze. Po wielu latach aspekt ten stał się bardzo wyraźny wraz z powstaniem ruchu ANO pod przewodnictwem Andreja Babiša, który zbudował swoje rolnicze imperium między innymi na napływie dotacji unijnych, zawsze zaciekle ich broniąc w polityce europejskiej. 

Chociaż Republika Czeska jest obecnie beneficjentem netto budżetu UE, niektórzy krytykują składki do budżetu UE, zwłaszcza teraz w czasach spowolnienia gospodarczego, kiedy fundusze te mogłyby zostać wykorzystane na realizację priorytetów krajowych. Członkostwo w UE wiąże się również z przekazaniem niektórych kompetencji legislacyjnych i politycznych instytucjom UE, co może być postrzegane jako ograniczenie suwerenności narodowej. Jest to kwestia delikatna, ale także uwodzicielski element kampanii partii skrajnie prawicowych, a nawet ekstremistycznych, które zdecydowanie sprzeciwiają się członkostwu w UE lub jakiejkolwiek dalszej integracji.

2.2 Pozytywne aspekty członkostwa

Z drugiej strony, członkostwo w UE miało dla Republiki Czeskiej także pozytywne aspekty. Jednolity i otwarty rynek umożliwił dostęp do szerszej gamy towarów i usług, co poprawiło konkurencyjność i innowacyjność w wielu sektorach. Swobodny przepływ osób nie tylko umożliwił obywatelom Czech pracę i naukę w innych krajach UE, ale także przyniósł nowe umiejętności i perspektywy dla kraju. Wsparcie finansowe z funduszy UE odegrało kluczową rolę w finansowaniu nie tylko projektów infrastrukturalnych i rozwoju obszarów wiejskich, ale także w ogólnym wzroście gospodarczym i podnoszeniu poziomu życia ludności Czech. Udział we wspólnych projektach i inicjatywach UE wzmocnił międzynarodową pozycję Republiki Czeskiej i umożliwił jej bardziej aktywny udział w kształtowaniu polityki i prawodawstwa europejskiego. Co nie mniej ważne, członkostwo w UE promuje wartości takie jak demokracja, prawa człowieka i rządy prawa, które są podstawą stabilnego i dobrze prosperującego społeczeństwa. Ta polityczna i społeczna integracja wzmacnia pokój i bezpieczeństwo w regionie, co jest szczególnie ważne, biorąc pod uwagę historię Europy w XX wieku, a tym bardziej biorąc pod uwagę rozdarty wojną region w sąsiedztwie Europy.

Korzyści te były wyraźnie dostrzegane również przez czeską prawicę. Wyborcy prawicowo-konserwatywnej ODS zawsze należeli głównie do klasy średniej i wyższej, z szeroką reprezentacją przedsiębiorców, którzy zostali znacznie wzmocnieni przez dostęp do jednolitego rynku europejskiego, natomiast wspomniane wyżej negatywne skutki członkostwa nie były tak silnie przez nich odczuwalne.

 

3. System koordynacji polityki europejskiej

Opierając się na pewnej podstawie teoretycznej, która jest ważna dla zrozumienia funkcjonowania Republiki Czeskiej w sferze polityki europejskiej, pokrótce przedstawimy tutaj krajowy system koordynacji tej polityki. Czechy charakteryzuje scentralizowany systemem całościowy, tj. taki system, w którym jednostki koordynujące są powiązane z jednym centralnym podmiotem (Urzędem Rady Ministrów Republiki Czeskiej). Terminu „całościowy” używa się w tym kontekście dlatego, że system koordynacji nie zajmuje się szczegółowo jakimś jednym aspektem członkostwa.

Przede wszystkim przedstawiamy tu negatywne aspekty czeskiego systemu koordynacji. Należy do nich przede wszystkim niedostateczne zainteresowanie polityczne. Jeżeli jako mały kraj chcemy działać w instytucjach europejskich w sposób silny i jednolity, musimy mieć do tego stabilne podstawy. Skoro same partie polityczne, aktorzy polityki wewnętrznej, nie mają woli używania tych mechanizmów, znajdujemy się w ślepej uliczce. Kwestie europejskie są w programach partii politycznych wspominane zdawkowo – poświęca się im najczęściej jeden rozdział i to często na dodatek w ramach polityki zagranicznej. To właśnie tam najczęściej widzimy sformułowania takie jak: „oddamy nam Czechy”, „nie chcemy dyktatu Brukseli”, „Czechy należą do Zachodu” itd.

Polityka europejska jest bardzo złożoną tematyką, a równocześnie w przestrzeni krajowej jest wyrażana przy użyciu kilku powtarzających się sformułowań. Z tego powodu interesy narodowe często nie są artykułowane w odpowiednim czasie (jeśli w ogóle partie polityczne zgadzają się, że je mamy), a partie polityczne w kampaniach wyborczych nie informują odpowiednio wcześnie, jak ich politycy głosują na forum instytucji europejskich. Jest to ściśle związane ze wspomnianą ogólną typologią Kassima: na naszej arenie politycznej nie jesteśmy w stanie wyartykułować pojedynczego problemu w odpowiedni sposób i szczegółowo go opracować. Zamiast tego staramy się poruszać wiele mniejszych problemów, ale nie zajmujemy się nimi dogłębnie, a jedynie marginalnie. Ostatnim mankamentem jest samo zaangażowanie podmiotów spoza administracji publicznej. Sytuacja w ostatnich dniach sugeruje, że Czechy po raz kolejny znalazły się w ślepej uliczce, gdy idzie o debatę na temat przyjęcia euro. 

Z drugiej strony, do pozytywnych aspektów czeskiego systemu koordynacji można zaliczyć kolektywne podejmowanie decyzji. Wszyscy aktorzy systemu koordynacji są powiązani, co oznacza bliskie więzi i przekazywanie precyzyjnych informacji na użytek dalszych działań. Drugim czynnikiem pozytywnym jest przejrzystość i stabilność samego procesu. Cały mechanizm koordynacji jest jasno opisany, a role i obowiązki są wyraźnie przydzielone. W takim przypadku, jeśli aktorzy o podobnych interesach (lub z tej samej lub bliskiej rodziny politycznej) spotykają się w kluczowych punktach, często dochodzi do szybkiego rozpatrzenia prawodawstwa europejskiego, co przybiera zarówno kierunek „top-down“, jak i „bottom-up“.

 

4. Dyskurs polityczny i opinia publiczna

Chociaż członkostwo w UE przyniosło szereg korzyści gospodarczych i politycznych, wytworzyło również różne punkty widzenia wśród opinii publicznej i wpłynęło na dyskurs polityczny w kraju. Przyjrzymy się teraz różnorodności opinii publicznej i dyskursu politycznego w Republice Czeskiej w odniesieniu do relacji z UE, koncentrując się na wzajemnym oddziaływaniu między eurosceptycyzmem, tożsamością narodową i zmieniającym się charakterem czeskiej polityki.

Republika Czeska od dawna kojarzona jest ze specyficznym eurosceptycyzmem. Ten intrygujący aspekt postrzegania kwestii europejskich przez opinię publiczną nie polega na zwykłym odrzuceniu idei europejskiej, ale jest raczej zniuansowanym wyrazem obaw, które wynikają z lęku o suwerenność i tożsamość narodową. Te sentymenty są kształtowane przez dwa kluczowe czynniki: historyczny kontekst obcej dominacji i pragnienie zachowania nowo uzyskanej niepodległości po upadku komunizmu. Złożona historia odcisnęła niezatarte piętno na czeskiej zbiorowej podświadomości. Wieki obcej dominacji podsyciły głęboko zakorzenione pragnienie zapewnienia narodowej autonomii i ochrony bogatego dziedzictwa kulturowego kraju. Ta pasja w stosunku do niepodległości, w połączeniu z pragnieniem zachowania czeskich wartości i tradycji, doprowadziły do powstania specyficznej formy eurosceptycyzmu.

Partie polityczne z całego spektrum ideologicznego umiejętnie wykorzystały te nastroje, używając kwestii związanych z UE jako potężnej broni do zdobycia poparcia i wpływów politycznych. Politycy, od konserwatywnej prawicy po postępową lewicę, zdali sobie sprawę z siły oddziaływania na czeskich obywateli obaw dotyczących wpływu polityki UE na ich tożsamość narodową.

Szczególnie konserwatyzm znalazł w kwestiach europejskich skuteczny sposób zakorzenienia się w czeskim krajobrazie politycznym. Pragnienie utrzymania status quo, zachowania suwerenności narodowej i ochrony czeskich tradycji znajdowało silny oddźwięk wśród wielu obywateli. Realistyczny eurosceptycyzm staje się zatem nie tylko narzędziem gromadzenia przez polityków poparcia i wyrażania wizji przyszłości, która chroni czeskie interesy w UE, ale może również działać jako oręż skrajnie prawicowych, a nawet nacjonalistycznych tendencji niektórych polityków, którzy korzystają z dezinformacji i słabej komunikacji UE ze światem zewnętrznym.

Po drugiej stronie spektrum politycznego, partie lewicowe również korzystają z tych nastrojów. Często przyjmują one bardziej krytyczne stanowisko wobec polityki UE, zwłaszcza w kwestiach takich jak prawa pracownicze i równość społeczna. Podkreślając potencjalne zagrożenia dla tych wartości, starają się zmobilizować poparcie tych, którzy obawiają się erozji ciężko wypracowanego postępu i zagrożenia dla czeskich interesów w szerszych ramach UE. Stanowisko komunistów jest tradycyjnie specyficzne, ponieważ przenoszą oni swoją antyzachodnią orientację na sprzeciw wobec UE.

Eurosceptycyzm w Republice Czeskiej jest zasadniczo wieloaspektowym zjawiskiem, które wykracza poza zwykłe odrzucenie UE. Odzwierciedla on głęboko zakorzenione pragnienie ochrony suwerenności narodowej i zachowania czeskiej tożsamości. Scena polityczna stała się areną, na której zarówno prawica, jak i lewica wykorzystują te nastroje do kształtowania swoich narracji i zdobywania przewagi konkurencyjnej. Zrozumienie złożoności eurosceptycyzmu w Czechach zapewnia cenny wgląd w wyjątkowe relacje naszego kraju z Unią Europejską. Rzuca światło na złożoną grę kontekstu historycznego, tożsamości narodowej i politycznej taktyki.

Wspomniane wyżej dwa dyskursy można dobrze zobaczyć w praktycznym działaniu na forum Parlamentu Europejskiego, gdzie do nadchodzących wyborów zasiada 21 czeskich eurodeputowanych. Na poziomie Parlamentu Europejskiego często możemy spotkać się ze sporami wynikającymi z różnych programów politycznych i agend politycznych różnych partii, nawet pomiędzy tymi partiami, które zasiadają obok siebie w rządzie w Pradze. Do polityki europejskiej przenikają więc w naturalny sposób kwestie z polityki krajowej. Dobrym tego przykładem jest kwestia kandydowania trzech partii z koalicji SPOLU w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Koalicja, która działa dość dobrze na szczeblu krajowym, jest bowiem członkiem dwóch różnych grup politycznych na szczeblu europejskim (ECR i EPP) i często znacznie różni się w głosowaniach w Parlamencie Europejskim.

Ponadto sposób, w jaki ludzie w Czechach postrzegają UE, różni się w zależności od pokolenia i regionu. Młodsze pokolenie, które osiągnęło pełnoletność po erze komunizmu i doświadczyło korzyści płynących z członkostwa w UE, generalnie ma bardziej pozytywny pogląd na UE. Natomiast starsze pokolenia mają więcej wątpliwości. Ponadto obszary miejskie, gdzie wyraźne są korzyści jakie przynosi członkostwo w UE gdy idzie o rozwój i nowe możliwości, wykazują większe poparcie dla UE w porównaniu z obszarami wiejskimi, gdzie skutki polityki UE są często mniej widoczne. Jednak nawet tu obserwujemy pewną zmianę, dzięki rosnącemu oddziaływaniu funduszy strukturalnych UE, dotacji dla szkolnictwa i środowiska wiejskiego.

Opierając się na ostatnich badaniach i sondażach opinii publicznej, można powiedzieć, że opinia publiczna i dyskurs polityczny w Republice Czeskiej na temat członkostwa w UE jest złożoną mieszanką poparcia, sceptycyzmu i specyficznych obaw.

Badanie przeprowadzone w kwietniu i maju 2023 r. pokazało, że ponad dwie piąte (41%) obywateli Czech jest zadowolonych z członkostwa kraju w UE, podczas gdy ponad jedna trzecia (36%) wyraża niezadowolenie[5]. Badanie to podkreśliło zróżnicowane poglądy czeskiej opinii publicznej na temat integracji gospodarczej, politycznej, kulturalnej, obronnej i ochrony środowiska w ramach UE, a w szczególności zróżnicowanie poglądów na temat przyjęcia euro i roli Republiki Czeskiej w procesie integracji z UE.

Instytut Europeum we współpracy z instytutem badawczym STEM przeprowadził kolejną analizę, która pokazała, że w Republice Czeskiej istnieje silna tendencja do popierania członkostwa w UE[6]. Około 63% uczestników badania wyraziło zamiar głosowania za pozostaniem w UE, gdyby odbyło się referendum. Niemniej jednak pozostają wątpliwości co do przyjęcia euro i postrzegania ukraińskich uchodźców. Według badania, mniej niż 20% Czechów popiera obecnie przyjęcie euro. Co więcej, podczas gdy większość Czechów popiera przyjęcie ukraińskich uchodźców, nadal istnieją obawy dotyczące potencjalnego ich wpływu na usługi publiczne i gospodarkę. Badanie pokazało również, że znaczna większość (77%) Czechów uważa zmiany klimatyczne za poważny problem, jednak ich bezpośredni wpływ na codzienne życie nie jest powszechnie dostrzegany[7].

Dyskusja na temat członkostwa Republiki Czeskiej w UE wystarczająco wyraźnie pokazuje zatem znaczenie i poparcie dla wspomnianej wyżej obrony tożsamości narodowej. Tocząca się debata skoncentrowana jest wokół poszukiwania równowagi między służeniem interesom narodowym a spełnianiem wymogów członkostwa w szerszej społeczności europejskiej. Wielu Czechów woli zachować swoje dziedzictwo kulturowe, język i zwyczaje narodowe, co budzi obawy, gdy politycy są postrzegani jako osłabiający te aspekty życia społecznego lub promujący uniformizację. Konflikt ten stanowi szersze wyzwanie w określeniu miejsca Republiki Czeskiej w Europie oraz gdy idzie o lawirowanie między więzami historycznymi a współczesną adaptacją do Europy.

 

5. Wyzwania i możliwości

W kraju relatywnie małym, jak Republika Czeska, często toczy się debata na temat wpływu, jaki mały kraj może mieć na ustawodawstwo i wydarzenia w Unii Europejskiej, biorąc pod uwagę, że jest się graczem mniejszym w porównaniu choćby z Niemcami. Niemniej jednak istnieją różne mechanizmy, które pozwalają każdemu krajowi, niezależnie od tego, czy ma mniejszy czy większy wpływ, stać się na pewien czas liderem w UE.

Jednym z takich mechanizmów, dzięki którym mniejsze państwa mogą wpływać na wydarzenia w Unii Europejskiej, jest prezydencja w Radzie UE. Stanowi ona platformę dla kraju, który może mieć znaczący wpływ na proces decyzyjny i agendę UE. Drugie czeskie przewodniczenie Radzie UE, które miało miejsce jesienią 2022 r., przed jego rozpoczęciem było postrzegane raczej negatywnie i naznaczone było brakiem zaufania do pierwszej prezydencji w 2009 r., podczas której upadł ówczesny rząd. Po burzliwych zmianach czeskiej polityki w ostatnich latach, kiedy to w 2021 r. Andrej Babiš został zastąpiony na stanowisku premiera przez Petra Fialę, pojawiła się jutrzenka trochę lepszych czasów. Praktyka poprzedniego rządu w dziedzinie spraw europejskich często nie była zbyt szczęśliwa i przynosząca sukcesy. Rząd nie wykorzystywał w pełni swojego potencjału negocjacyjnego w ramach różnych kanałów dostępnych dla państw członkowskich UE. Ponadto ówczesny premier często bojkotował posiedzenia Rady Europejskiej. Choć technicznie rzecz biorąc, materiały na spotkania głów państw przygotowywane są na niższych, technicznych, czy roboczych szczeblach, to spotkania Rady Europejskiej mają duże znaczenie polityczne, gdyż to właśnie tam dochodzi do oficjalnego zatwierdzenia lub odrzucenia określonych propozycji. Często zdarzało się, że premier Andrej Babiš nie był nawet obecny na spotkaniach lub że zatwierdził coś, co później krytykował, na przykład nakrętki przytwierdzone do butelek PET. Wybory w 2021 r. zostały natomiast zdominowane przez koalicję SPOLU, kierowaną przez Obywatelską Partię Demokratyczną (ODS), główną konserwatywną partię polityczną w Czechach, która odegrała ważną rolę w kształtowaniu czeskiej polityki i stanowiska kraju w różnych kwestiach związanych z UE.

Wyżej wspomniane negatywne opinie odnośnie pierwszej prezydencji spowodowały nawet, że kolejny kraj, który miał przewodniczyć UE, Szwecja, nie był zbyt chętny do udziału w trojce prezydencji. Chociaż wcześniejsze praktyki czeskiego rządu w dziedzinie polityki europejskiej budziły pewne wątpliwości, sukces czeskiego przewodnictwa w UE, a także skuteczne zarządzanie kryzysowe podczas wojny na Ukrainie, pokazały, że Republika Czeska jest silnym i ważnym graczem w Unii Europejskiej pomimo swoich rozmiarów. Prezydencja umożliwiła Czechom aktywny udział w kształtowaniu polityki UE i zapewniła istotną możliwość wpływania na agendę legislacyjną Unii. Prezydencja umożliwiła Republice Czeskiej skuteczne promowanie swoich priorytetów politycznych i odgrywanie kluczowej roli w dyskusjach na temat ważnych inicjatyw UE. Ponadto Praga stała się również miejscem pierwszego w historii spotkania Europejskiej Wspólnoty Politycznej w październiku 2022 r.

 

6. Podsumowanie

Podsumowując, dyskurs polityczny w Republice Czeskiej w odniesieniu do członkostwa w Unii Europejskiej i postrzeganie tej kwestii przez opinię publiczną jest sprawą złożoną i wielowymiarową, która silnie kształtuje samą tożsamość państwa. Badania i analizy wskazują na ogólną przychylność wobec UE, przy czym znaczna większość obywateli Czech popiera dalsze członkostwo we wspólnocie. Poparcie to jest jednak zróżnicowane, z utrzymującym się sceptycyzmem wobec niektórych aspektów, takich jak przyjęcie euro oraz obawami dotyczącymi skutków społecznych i gospodarczych członkostwa, w tym postrzegania ukraińskich uchodźców. Ustalenia te podkreślają znaczenie zrozumienia różnych poglądów i obaw obywateli Czech rozwijających się w miarę zbliżania kraju do UE. Decydenci polityczni i zainteresowane strony muszą wziąć pod uwagę te różnorodne perspektywy, aby skutecznie stawić czoła wyzwaniom i wykorzystać możliwości, jakie członkostwo w UE stwarza dla Republiki Czeskiej.

Członkostwo w UE niewątpliwie zapewnia stabilność w zakresie bezpieczeństwa oraz szereg korzyści gospodarczych i ekonomicznych, ale pojawiają się również pewne rafy. Nie ulega wątpliwości, że aby każde państwo członkowskie mogło utrzymać znaczącą pozycję w konkurencyjnym bloku, takim jak Unia Europejska, konieczne jest, aby państwo było aktywne i skutecznie wykorzystywało swoje prawa i możliwości w instytucjach europejskich.

 

Tekst powstał w ramach projektu Ośrodka Myśli Politycznej Jaka polityka, jakie idee? Polska i Czechy wobec wyzwań współczesności.

Zadanie publiczne finansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Forum Polsko-Czeskie 2023”. Publikacja wyraża wyłącznie poglądy autora i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.